Nederland
Context
Nederland is een van de meest verstedelijkte landen van de Europese Unie met een bevolkingsdichtheid van 523 inwoners per km². In 2015 werd ongeveer de helft van het landoppervlak gebruikt voor landbouw, terwijl ongeveer een derde werd gebruikt voor natuur, water of recreatie. De verstedelijking bedreigt de toekomst van het landelijk gebied maar biedt tegelijkertijd kansen voor nieuwe bedrijfsmodellen, onder andere via diverse groene, recreatieve en ecologische diensten. Daarnaast wordt er juist op dit moment volop gediscussieerd over de noodzaak om op een meer natuur- en landschap-inclusieve wijze voedsel te produceren.
Vrouwen spelen een belangrijke rol op het platteland en in de landbouw, al wordt hun bijdrage nog onvoldoende erkend. Daarbij speelt met name in de landbouw hun onzichtbaarheid in beleid en media een belangrijke rol. In naar schatting een kwart tot een derde van de bedrijven beheren vrouwen het bedrijf samen met haar partner of familielid. In de meeste gevallen echter zonder mede-eigenaar van het bedrijf en/of bijbehorende land te zijn. Vrouwen zijn over het algemeen ook minder goed vertegenwoordigd dan mannen in de belangenorganisaties of commissies die zich bezighouden met landbouwbeleid op sectoraal, nationaal of regionaal niveau. Omdat de officiële landbouwstatistieken weinig inzicht bieden in de positie van vrouwen zijn we in gesprek met het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur over het verzamelen van meer gedifferentieerde gegevens.
Veel vrouwen die op het platteland wonen werken in loondienst of als eigen ondernemer. Daarnaast spelen veel vrouwen een onmisbare rol als vrijwilligers in de vele door bewoners georganiseerde initiatieven op het platteland. Veel van deze initiatieven proberen het gemis aan publieke voorzieningen op te vangen.
Population density
Source: Statistics Netherlands (CBS)
Vrouwelijke innovatie strategieën
Agrarische vrouwen spelen een essentiële rol in de transitie van de landbouw naar een meer ecologisch verantwoorde productiewijze, gedreven door hun wens om een blijvende erfenis achter te laten voor toekomstige generaties. Vrouwen nemen een leidende rol op zich in de multifunctionele landbouw en beheren over het algemeen nieuwe bedrijfsactiviteiten op de boerderij, zoals agrotoerisme, directe verkoop en lokale verwerking (met name kaas en andere zuivelproducten), zorg en educatieve activiteiten. Tegelijkertijd worden vrouwen over het algemeen niet erkend als vernieuwers en missen veel vrouwen het zelfvertrouwen om zichzelf als zodanig te beschouwen. Er zijn geen specifieke ondersteuningsprogramma’s of subsidies voor vrouwen. Hierdoor ontbreekt het vrouwen aan ondersteuning en wordt het potentieel van hun initiatieven onderschat. Dit geldt met name voor groene innovaties, aangezien de leidende rol van vrouwen in sociale diensten en agrotoerisme wel wordt geaccepteerd. Op dit moment zijn we in overleg met het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur over de integratie van maatregelen voor een versterking van de positie van agrarische vrouwen in het Nationaal Strategisch Plan.
Living Lab Focus en Doelstellingen
Het Nederlandse Living Lab heeft een drieledig doel. Het streeft ernaar vrouwen te ondersteunen bij hun ontwikkeling als vernieuwers en innovatieve ondernemers; bij te dragen aan een inclusiever beleid voor landbouw en plattelandsontwikkeling met een bijbehorend kennis en innovatie-systeem dat meer ondersteuning biedt aan vrouwen en rekening houdt met hun wensen en behoeften; en het bevorderen van de erkenning van vrouwelijke ondernemers en vernieuwers en hun vertegenwoordiging in de belangenorganisaties voor agrarische ondernemers en plattelandsbewoners.
Het ondersteunen van vrouwelijke vernieuwers is cruciaal voor gendergelijkheid, maar ook omdat vrouwen een essentiële rol spelen bij de ontwikkeling van een duurzame en toekomstbestendige landbouwsector en het bevorderen van de vitaliteit van het platteland. In Nederland zijn agrarische vrouwen vaak geïnteresseerd in het verbinden van de wereld van boeren en andere burgers en het bouwen van bruggen door middel van hun nieuwe bedrijfsactiviteiten. Dit is vooral belangrijk in een verstedelijkt land als Nederland, waar burgers het contact met de landbouw zijn verloren en recente debatten over stikstofemissies de samenleving hebben verdeeld.
Activiteiten en innovaties in ontwikkeling
Om vrouwen te ondersteunen die leidinggevende of ondernemende activiteiten op het platteland ontwikkelen, worden verschillende activiteiten voorgesteld.
- Nieuwe activiteiten op de melkveebedrijf ontwikkelen die toerisme en informatie over landbouwproductiemethoden combineren.
- Een boeren-pelgrimsroute door het hele land opzetten om de interactie tussen boeren en niet-agrarische/stedelijke burgers te bevorderen.
- Een voedselbos met notenbomen aanleggen om landschapsbeheer en voedselproductie te combineren.
- Leren hoe de arbeidsverdeling zo te organiseren dat er meer tijd is om de toekomst van het bedrijf vorm te geven, terwijl tegelijkertijd een inspirerende en inclusieve personeelsmanagementstijl gegarandeerd wordt.
- De betrokkenheid van vrouwen bij territoriale plattelands- en landbouwontwikkeling op regionaal niveau bevorderen.
- Boerderijbezoekers informeren en betrekken bij natuur inclusief landbouwbeheer om het huidige negatieve beeld van de landbouw te veranderen.
- Bijdragen aan de verbetering van het Nederlandse landschap door verwildering te combineren met het aanbieden van tijdelijke ruimte voor gemeenschappen die in tiny houses dicht bij de natuur wonen.
Hoe de activiteiten passen binnen de algemene doelstellingen van GRASS CEILING
Onze living labs ondersteunen de deelnemende vrouwen bij het uitwerken en implementeren van hun innovatieve projecten door de ontwikkeling van kennis en vaardigheden, terwijl wederzijdse hulp en ondersteuning worden aangemoedigd. We betrekken de vrouwen ook bij de ontwikkeling van onze kennis en inzichten door hun mening te vragen over de benodigde ondersteuning en aanbevelingen voor een beter beleid. Ten slotte bevorderen we de uitbreiding van het netwerk van vrouwen en organiseren we interacties tussen vrouwen en relevante stakeholders. Op deze manier ontwikkelen ook de stakeholders meer kennis en begrip van het innovatiepotentieel van vrouwen in rurale gebieden.
Living Lab deelnemers
Onze groep bestaat uit een mix van (biologische en conventionele) boeren en natuurliefhebbers, die allemaal extra vaardigheden in hun achtergrond hebben, zoals veterinaire, boekhoudkundige, mentor-, management, welzijns-, marketing-, beleids- en ondernemersvaardigheden. Sommigen werken al aan hun project, terwijl anderen aan het begin van hun reis staan. Ze steunen elkaar allemaal zeer en delen graag hun netwerken en feedback.
De meeste deelnemers zijn ouders en maken zich allemaal zorgen over toekomstige problemen, zoals het veranderende Nederlandse landschap, landbouw gerelateerde sectoren en milieuduurzaamheid. De meeste vrouwen zijn ook in een relatie en/of zakelijke samenwerking met een mannelijke boer.
Om onze groep het meest noodzakelijke advies en gerichte begeleiding te bieden, nodigen we belanghebbenden uit die gespecialiseerd zijn in financiën, recht, coaching, familiesystemen en vrouwen met bestaande ondernemingen.
